THE DICTATOR -Κριτική (Ή πως η χυδαιότητα αμαυρώνει την εξυπνάδα)

Το θερινό σινεμά προϋποθέτει ανάλαφρη ταινία-κανείς από όσους έχουμε μείνει να εργαζόμαστε το κατακαλόκαιρο στην πόλη δεν επιθυμούμε κάποιο βαθυστόχαστο αργόσυρτο ντοκιμαντέρ ή ένα ψυχολογικό δράμα. Η κωμωδία συνίσταται συνεπώς για χαλάρωση τέτοιες μέρες -αν δε καταφέρνει να κεντρίσει και το ενδιαφέρον με ένα έξυπνο μήνυμα ή γεννώντας προβληματισμούς τότε παρέμβαση τότε ο συνδυασμός δείχνει ιδανικός. Με αυτά κατά νου έπεισα τη σύντροφό μου να παρακολουθήσουμε στο θερινό σινεμά της πόλης την τελευταία ταινία του προκλητικού αλλά έξυπνου Sacha Baron Cohen. Όταν τα φώτα άναψαν κάτω από τον έναστρο ουρανό μετά την παράσταση η γεύση ήταν μάλλον μέτρια. Μία ταινία που απογειώνονταν από πολλές και έξυπνες ιδέες, σκηνές και ερμηνείες καθηλώνονταν από ισάριθμες αστοχίες. Και εξηγούμαι αναλυτικά:

Η ΠΛΟΚΗ ΕΝ ΣΥΝΤΟΜΙΑ: Ο επί χρόνια δικτάτορας μίας φανταστικής μεσανατολικής χώρας (που παραπέμπει έντονα στην Λιβύη του Καντάφι) πηγαίνει στη Νέα Υόρκη για να μιλήσει στην ετήσια συνέλευση του ΟΗΕ. Μία αυλική συνωμοσία όμως θα τον αναγκάσει να μείνει άγνωστος μεταξύ αγνώστων στην αμερικανική μητρόπολη και θα τον φέρει σε επαφή με μία άλλη Αμερική που καμία σχέση δεν έχει με το “μεγάλο Σατανά” που έχει στο μυαλό του.

ΤΑ ΘΕΤΙΚΑ:

-Οι ερμηνείες: από αυτή του πρωταγωνιστή έως του τελευταίου κομπάρσου. Λίγο υπερβολικός ο Cohen, αλλά ο ρόλος του ταίριαξε γάντι, καθώς και ο χαρακτήρας των περισσότερων αληθινών δικτατόρων αραβικών χωρών δεν είναι λιγότερο παρανοϊκός, ενώ το ύφος απόλυτης φυσικότητας με την οποία ζητούσε τα πιο παράλογα πράγματα ή διέταζε την εκτέλεση κάποιου για γελοίες αφορμές ήταν πραγματικά απολαυστικό. Ο Ben Kingsley σαν δολοπλόκος θείος του απέδειξε πως μπορεί να παίξει τον κακό τόσο σε κωμωδία όσο και σε περιπέτεια, χωρίς η κακία του να στερείται χιούμορ αλλά και χωρίς να γίνεται καρτούν. Η Anna Faris εκπροσωπούσε επάξια την ιδέα που έχουμε για το αμερικανικό αριστερό κίνημα: τόσο αισιόδοξο που καταντά αφελές. Ο Jason Mantzoukas ως επικεφαλής του πυρηνικού προγράμματος της χώρας έφερνε στο νου τους Ιρανούς πυρηνικούς φυσικούς μιμούμενος ακόμα και την προφορά τους όταν μιλούν αγγλικά. Τέλος, σε ρόλους έκπληξη εμφανίζονται η Megan Fox και ο Ed. Norton.

-Οι ατάκες: κυριολεκτικά δολοφονικές σε πολλές στιγμές, αλλά γενικότερα “ψαγμένες”. Απαιτούσε μία αρκετά καλή εποπτεία του πολιτικού τοπίου στις ΗΠΑ και τη Μ Ανατολή καθώς και γνώσεις σύγχρονης ιστορίας και διεθνούς πολιτικής για να καταλάβει κανείς το βαθύτερο, φαρμακερό νόημα των λόγων των πρωταγωνιστών αλλά και για να αντιληφθεί τους παραλληλισμούς μεταξύ χαρακτήρων και καταστάσεων της ταινίας με την πραγματικότητα.

-Οι χαρακτήρες: υπερβολικοί, στα όρια της καρικατούρας αλλά αυτό δεν πρέπει να νοηθεί σαν μειονέκτημα. Ο ρόλος της σάτιρας είναι να παρουσιάζει καταστάσεις υπερβολικά και διογκωμένα, για να τραβήξει ακριβώς το ενδιαφέρον στα κακώς κείμενα.

-Ο λόγος που εκφωνεί ο “Δικτάτορας” στο τέλος, παρουσιάζοντας στο αμερικανικό κοινό τα “πλεονεκτήματα” της δικτατορίας έναντι της δημοκρατίας. Εδώ το πιο απίστευτο είναι πως αυτά ακριβώς τα “πλεονεκτήματα” που εξασφαλίζει στο λαό της χώρας του ο “Δικτάτορας” τα ίδια έχει πετύχει η “δημοκρατία” στις ΗΠΑ, γεννώντας σοβαρό προβληματισμό για το επίπεδο της όντως δημοκρατίας στις ΗΠΑ και τη Δύση γενικά.

-Η σάτιρα ακόμα και των “ταμπού” του πολιτικώς ορθού: ο Cohen δεν διστάζει να θίξει πολλούς από τους “ελέφαντες στο δωμάτιο” της σύγχρονης Δύσης, όπως η γκετοποίηση των μαύρων, η προκατάληψη σε βάρος κάθε Άραβα, η φθοροποιός δράση των εταιρειών πετρελαίου, οι υποκινούμενες επαναστάσεις (υπονοείται ξεκάθαρα πως η Αραβική Άνοιξη προκλήθηκε για τα συμφέροντα των πετρελαϊκών κολοσσών Ανατολής και Δύσης), η αφέλεια και αναποτελεσματικότητα κινημάτων όπως το “Occupy Wall Street” και οι δικοί μας “Αγανακτισμένοι”. Παρά το ότι πολλά σχόλια μπορεί να ενοχλήσουν δεν παύουν να προβληματίζουν. Επίσης, η ταινία δεν διστάζει να αναφερθεί ανοιχτά σε πρόσωπα: Ομπάμα, Τσέινι, Κιμ Ιλ Γιούνγκ, Αχμαντινετζάντ κλπ ακόμα και σταρ του Χόλιγουντ αναφέρονται και διακωμωδούνται με το όνομά τους.

-Τα σκετσάκια που προβάλλονται κατά τους τίτλους τέλους: άσχετα με το αν σας άρεσε η ταινία δείτε του τίτλους τέλους, θα σας ανταμείψουν για την υπομονή σας.

ΤΑ ΑΡΝΗΤΙΚΑ:

-Η πλοκή: απλοϊκή, σε σημείο που πείθομαι πως όλη η ενέργεια του σεναριογράφου αναλώθηκε στην επινόηση παλαβών καταστάσεων εν είδει φάρσας και στις ατάκες, αφήνοντας την ιστορία σε δεύτερη μοίρα. Αυτό δεν αποτελεί μειονέκτημα για όποιον παρακολουθεί την ταινία με στόχο να γελάσει με τις ατάκες και τα πολιτικά και άλλα σχόλια. Αλλά από τη στιγμή που η ταινία προβάλλεται σαν mainstream κωμωδία και όχι σαν κάτι εκλεκτικό (όπως π.χ το Borat) το σημείο αυτό ήθελε λίγο περισσότερη προσοχή κατά τη γνώμη μου.

-Το χονδροειδές σεξουαλικό χιούμορ: το κύριο μειονέκτημα της ταινίας, αρκετό για να εξανεμίσει πολλά πλεονεκτήματά της και για να της στερήσει ένα σοβαρό μέρους του κοινού της. Καταρχάς, η ανεπίτρεπτα κατά τη γνώμη μου η ταινία δεν είχε ηλικιακό όριο: υπήρχαν σκηνές εξαιρετικά τολμηρές, σχεδόν αρρωστημένες, με την προβολή σεξουαλικών διαστροφών που σε καμία περίπτωση δε θα έπρεπε να τις δουν παιδιά (και όμως ένα μέρους του κοινού ήταν κάτω των 15). Δεύτερον, το χιούμορ τέτοιου είδους και τέτοιας υποστάθμης δεν είχε καμία θέση στην πλοκή, που μπορούσε πολύ άνετα να εξελιχθεί χωρίς τα χοντροκομμένα και προσβλητικά αυτά στιγμιότυπα. Η μόνη δικαιολογία για την παρουσία αυτών των σκηνών είναι πως υπήρχαν για να προκαλέσουν το γέλιο σε όσους δεν αντιλαμβάνονταν το πολιτικό υπόβαθρό της ταινίας. Αλλά με εξαίρεση την “πιτσιρικαρία” -που και αυτή από ένα σημείο και πέρα κορέσθηκε- κανείς σοβαρός άνθρωπος, ακόμα και να δεν αντιλαμβάνονταν τις πολιτικές παρεμβάσεις, δεν θα δεχόταν να περάσει κοντά δύο ώρες στον κινηματογράφο μόνο για να γελάσει με τέτοια άκομψα αστεία.

ΣΥΝΟΨΗ: Αν δε σας σοκάρει η απόλυτη έλλειψη ηθικών αναστολών σε κάποιες στιγμές της και έχετε μία καλή επαφή με την πολιτική και ιστορική πραγματικότητα τότε η ταινία συνίσταται ανεπιφύλακτα. Αλλά και αν δεν “πιάσετε” όλες τις αναφορές και τα υπονοούμενα σε κάθε περίπτωση το αμείλικτο ερώτημα προβάλλει στο τέλος της ταινίας: Είναι δημοκρατία αυτό που έχει η Δύση; Και είναι εφικτή τελικά ακόμα και η πιο ελάχιστη Δημοκρατία στην Ανατολή;